नेपाल एक कृषि प्रधान देश हो। कुल जनसंख्याको करिब ६...

नेपालको कृषि क्षेत्रको वर्तमान अवस्था

मुख्य तथ्यहरू:

• कृषि क्षेत्रको योगदान: हाल नेपालको कुल गार्हस्थ उत्पादन (GDP) मा कृषि क्षेत्रको योगदान करिब २५% जति मात्र रहेको छ।
• आयातमा निर्भरता: तरकारी, फलफूल, खाद्यान्न, दाल, तेल जस्ता वस्तुमा ठूलो मात्रामा आयात भइरहेको छ।
• सिंचाइ र प्रविधिको अवस्था: जम्मा करिब ३०% खेतीयोग्य जमिनमा मात्रै वर्षभरि सिंचाइ सुविधा उपलब्ध छ।
  

कृषिमा आधारित समृद्धिको सम्भावना

१. उत्पादनशीलता बढाउने सम्भावना

२. रोजगारी सिर्जना

३. आयात प्रतिस्थापन

४. निर्यातको सम्भावना

५. कृषिमा आधारित उद्योगको विकास

कृषि विकासमा रहेका प्रमुख चुनौतीहरू

१. भूमि खण्डीकरण र जोत्न नपाइने जमिन

२. प्रविधिको कमी

३. बीउ र मलको अभाव

४. बजार व्यवस्थापनको कमजोरी

५. नीतिगत अस्थिरता

समाधानका उपायहरू

१. कृषिलाई प्राथमिकता दिनु

२. उत्पादनसँग जोडिएको उद्योग विकास

३. डिजिटल कृषि प्रवर्द्धन

४. कृषकको क्षमता अभिवृद्धि

५. कृषिमा युवाको आकर्षण

केही सफल उदाहरणहरू

• बाँकेको तरकारी क्लस्टर: बाँके जिल्लाका किसानहरूले एकीकृत तरकारी उत्पादन गरेर वर्षभर आय आर्जन गरेका छन्।
• इलामको चिया र अलैँची: अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा निर्यात भइरहेको छ, जसले स्थानीय अर्थतन्त्रलाई बलियो बनाएको छ।
• चितवनको दुग्ध उत्पादन: सहकारी प्रणालीबाट व्यवस्थित ढंगले दुग्ध उत्पादन र वितरण भइरहेको छ।

नेपालको आर्थिक समृद्धिको मार्ग कृषि क्षेत्रबाट नै सम्भव छ, यदि हामीले त्यसलाई प्राथमिकता दिँदै व्यवस्थित, व्यावसायिक र प्रविधियुक्त बनाउन सक्यौं भने। कृषिमा आधारित अर्थतन्त्रले मात्र रोजगारी सिर्जना, आयात प्रतिस्थापन, ग्रामीण समृद्धि, निर्यात वृद्धि र समग्र आर्थिक विकास सम्भव बनाउँछ। सरकार, निजी क्षेत्र, सहकारी र कृषकबीच सहकार्य हुँदै, युवा पुस्तालाई कृषि उद्यममा जोडेर मात्र दीगो समृद्धि हासिल गर्न सकिन्छ।